آوای موفقیت – مهتاب علیمرادی روانشناس و مشاور خانواده و پیشرفت فردی آوای موفقیت – فروش کتاب موفقیت – مشاوره روانشناسی حضوری و غیرحضوری – برگزار کننده دوره های آموزشی روانشناسی و موفقیت – مهتاب علیمرادی روانشناس و مشاور خانواده و پیشرفت فردی – مدیر مسئول انتشارات آوای موفقیت – مولف کتب خودسازی با مجوز 10815
۱- او را تشویق كنید:
بهتر است به جای تنبیه كردن كودك، او را برای انجام اعمال خوبش مورد تحسین و تشویق قرار بدهید. در این حالت به طور ناخودآگاه متوجه میشود با انجام كارهای خوب، چقدر مورد توجه پدر و مادر است و بر عكس با اذیت كردن و بهانه گرفتن از یكسری مزایا محروم میشود و هم خود و هم پدر و مادرش از این وضع خوشحال و راضی نیستند. با این عمل، كودك به تدریج تشویق میشود رفتارش را متعادل كرده تا بیشتر مورد لطف و محبت والدین خود قرار گیرد. بنابراین برای اینكه بتوانید از این روش تربیتی حداكثر استفاده را ببرید باید او را همواره به خاطر كارهای خوبش مورد تشویق قرار دهید تا به تدریج رفتار درست در او درونی شود.
۲- نشاندن او بر روی صندلی مخصوص:
برای كودكتان توضیح دهید اگر كار بد انجام دهد، چند دقیقه او را روی صندلی مخصوص مینشانید. برای كودك زیر دو سال كه به خوبی متوجه صحبتهای شما نمیشود، میتوانید با زبان اشاره ارتباط برقرار كنید. به عنوان مثال اگر كودك یك ساله شما به سمت پریز برق میرود، او را بغل كنید و با دست و حركات سر به او بگویید: “نه، خطرناك است.” بعد از چند بار او متوجه میشود و دیگر سراغ آن نمیرود. بعد از دو سالگی شما میتوانید وقتی كار اشتباهی انجام داد، علاوه بر اینكه او را به طور شفاهی متوجه كارش میكنید، بر روی صندلی مخصوصی نیز بنشانید. اگر احساس كردید از این كار میترسد میتوانید او را مدتی كنار خود بنشانید. ولی او باید متوجه شود كه این عمل به دلیل كار نادرستش بوده است. یادتان باشد این صندلی فقط مخصوص همین كار است، در موارد دیگر سعی كنید از این صندلی استفاده نكنید. او به مرور زمان ارتباط بین رفتار بد و نشستن روی صندلی را متوجه میشود.
با ارتباط كلامی، راحتتر میتوانید منظور خود را به كودكتان منتقل كنید. در دو سالگی، اغلب كودكان ارتباط بین رفتار بد و نشستن بر روی صندلی را به خوبی درك میكنند. با افزایش سن كودك، بیشتر میتوانید برای او در این باره توضیح دهید. این موضوع در مورد همه كودكان به یك صورت نیست. به عنوان مثال “لورن” دختر دومم چون مرتب شاهد نشستن خواهرش روی صندلی مخصوص بود، با این عمل آشنایی كامل داشت. اگر هم كار نادرستی انجام میداد، فقط كافی بود با نگاه كردن در چشمهایش او را متوجه رفتارش بكنیم. بنابراین همه كودكان به یك صورت نیستند، برای هر كودكی روش خاصی مورد نیاز است.
مواقعی كه بیرون از منزل هستید:
حتی اگر بیرون از منزل هستید و رفتار نادرستی از كودكتان سر زد، میتوانید به همین صورت با او رفتار كنید.
به عنوان مثال اگر در فروشگاه، و یا پارك هستید و كودكتان رفتار بدی از خود نشان داد، او را روی یك صندلی یا نیمكتی بنشانید تا كاملا متوجه كار نادرستش بشود. بنابراین همواره در تربیت كودكتان ثابت قدم باشید.
۳- مدت زمان تنها ماندن او طولانی نباشد:
بعد از اینكه كودكتان رفتار بدی از خود نشان داد، فورا او را روی صندلی مخصوصی بنشانید و یا اگر بزرگتر بود او را به اتاقش بفرستید تا او راحتتر متوجه منظور شما بشود. بهتر است از قبل برای او توضیح دهید كه چه كاری خوب و چه كاری بد است. اگر باز هم به صحبتهای شما توجهی نكرد او را سرزنش نكنید و نگویید: “هزار بار به تو گفتم این كار را نكن. پس حالا برو و تا نگفتم از اتاقت بیرون نیا.” با این عمل باعث میشوید او عصبانی و خشمگین شود و با شما مقابله به مثل كند. مدت زمانی كه او را روی صندلی مخصوص مینشانید و یا او را به اتاقش میفرستید، نباید زیاد طولانی باشد. سعی كنید برای هر كار اشتباهی یك زمان مشخصی را تعیین كنید. به عنوان مثال اگر لگد زد، پنج دقیقه او را به اتاقش بفرستید، اگر حرف بد زد شش دقیقه و …
۴- سكوت كنید:
كودك باید یاد بگیرد وقتی به او میگویید به اتاقت برو، داد و فریاد راه نیندازد و خیلی راحت اشتباه خود را بپذیرد. شما نیز نباید او را سرزنش كرده و صحبتهای خود را تكرار كنید. اگر هم نیاز بود به كودكتان موردی را گوشزد كنید، آن را در وقت مشخصی كه كاملا آمادگی دارد، انجام دهید. تا بتوانید نتیجه بهتری بگیرید.
۵- ساعت تنظیم كنید:
زمان برای كودكان زیر سه سال معنا و مفهومی ندارد. مثلا اگر بگویید دو دقیقه به اتاقت برو. او متوجه زمان نمیشود. بنابراین بهتر است تایمر یا ساعت زنگداری را تنظیم كنید تا سر موقع زنگ بزند. بعد از شنیدن صدای زنگ، نیاز نیست به كودك بگویید حالا میتوانی كار دیگری انجام دهی. بگذارید خودش تصمیم بگیرد. او با این عمل به تدریج متوجه منظور شما میشود و اشتباهاتش كاهش مییابد.
۶- مكان مناسبی را انتخاب كنید:
اگر كودكان نوپا كار اشتباه انجام دادند و رفتار نامناسبی داشتند، آنها را روی صندلی و یا چهارپایه مخصوصی بنشانید. در مورد كودكان بزرگتر، میتوانید آنها را به اتاقی بفرستید. اگر بیرون از منزل هستید، تنها كافی است كودك را از محلی كه مرتكب اشتباه شده، دور كنید. دور كردن او از محیط تاثیر زیادی روی كودك میگذارد و متوجه اشتباهش خواهد شد. همواره به خاطر داشته باشید در اتاقی كه كودك را میفرستید تلویزیون روشن نباشد و یا وسایل جذاب وجود نداشته باشد، بر عكس باید مكانی باشد كه حوصلهاش سر برود و خسته شود تا بیشتر متوجه اشتباهش بشود.
۷- عكسالعمل شما هنگام مخالفت كودك:
چند دقیقهای كنار او بنشینید و به او بگویید: “من مادرت هستم. پس باید به حرف من گوش كنی و به اتاقت بروی.” اگر شما عصبی نشوید و مدت زمان تنهایی نیز كوتاه باشد، دلیلی برای مخالفت او وجود ندارد. ولی اگر متوجه شدید كودكتان ناراحت است و جیغ و داد میكند، كمی به او فرصت دهید و بعد بگویید: “عزیزم، الان موقع آن است كه لورن تنها باشد.”
اگر كودك بزرگتر باشد و متوجه صحبتهای شما بشود، سعی كنید برای او توضیح دهید كه چرا او را به اتاقش میفرستید. به او بگویید: “وقتی رفتار بدی داری و یا كار اشتباهی انجام میدهی، بهتر است آن را بپذیری، به اتاقت بروی و در مورد آن فكر كنی.”
همواره به خاطر داشته باشید كودكان زیر پنج سال نمیتوانند به خوبی فكر كنند و تصمیمگیری كنند. این وظیفه شماست كه به آنها آموزش دهید اگر كار نادرستی انجام دهند، مجبورند چند دقیقهای تنها بمانند. مطمئن باشید اگر در روش تربیتیتان ثابت قدم باشید، آنها خیلی زود به این عمل عادت میكنند. به كودكان بالای پنج سال نیز میتوانید این چنین توضیح دهید: “اگر مخالفت كنی، پنج دقیقه دیگر نیز به وقتت اضافه میشود.” اگر باز هم به صحبتهای شما توجهی نكرد و با شما مخالفت كرد، به او بگویید: “در صورتی كه به حرفهای من توجه نكنی، امروز و دو روز دیگر هم نمیتوانی تلویزیون نگاه كنی.” و یا اینكه به او حق انتخاب بدهید: “ده دقیقه به اتاقت برو و یا بقیه روز هیچگونه تفریحی نداری.”
۸- فرصت فكر كردن به او بدهید.
تنهایی این فرصت را ایجاب میكند تا روی اعمالشان فكر كنند و در رفتارشان تجدیدنظر كنند. در این هنگام شما نیز میتوانید رفتار او را تجزیه و تحلیل كنید. اگر رفتار كودكتان زیاد بد نبوده است، چند دقیقهای تنها ماندن برای او كافی است ولی اگر به عنوان مثال باعث آزار شخص دیگری شده و رفتارش شما را ناراحت كرده است، در این صورت هنگام فرستادن او به اتاقش به او بگویید: “سعی كن درباره كاری كه انجام دادی، خوب فكر كنی. اگر دوستت با تو این كار را انجام میداد، چه كار میكردی؟” اغلب كودكان هنگامی كه تنها میشوند، در مورد رفتارشان فكر میكنند و متوجه اشتباهشان میشوند. نیاز نیست مرتب به كودكتان توضیح دهید كه چقدر كارش زشت بوده و شما از او چه انتظاری دارید. در این صورت صحبتهای شما برای او تكراری میشود. ولی اگر كودك خود متوجه عواقب كارش بشود، تاثیر آن چند برابر میشود و احتمال تكرار آن كاهش مییابد.
شما به عنوان پدر و مادر نیاز به آرامش دارید:
گاهی اوقات مادر نیاز به تنهایی و استراحت دارد. با فرستادن كودك به یك اتاق امن و راحت میتواند این فرصت را برای خود فراهم كند و به آرامش برسد. در حالت دیگری نیز میتوانید این كار را انجام دهید. به عنوان مثال اگر مشغول بازی با كودكتان بودید و او اذیت میكرد و به صحبتهای شما توجهی نمیكرد، به او بگویید: “حالا كه این طور شد، من به اتاق دیگری میروم و كتاب میخوانم، هر وقت خواستی، خوب بازی كنی به من بگو. من میآیم و دوباره با هم بازی میكنیم.”
اگر شما مشغول انجام كاری هستید و كودكتان داد و فریاد راه انداخته است و شلوغ میكند، به او بگویید: “تو با این كارهایت آرامش مرا به هم میزنی. به اتاقت برو و خودت را سرگرم كن.” شما با این جمله این پیام را به او میدهید كه تنها به فكر خود نباشد و به حقوق دیگران نیز احترام بگذارد.
۹- آرامش را به محیط منزل برگردانید:
هنگامی كه مدت زمان تنها ماندن كودك به اتمام رسید، دیگر قضیه را دنبال نكنید. به او اجازه دهید به كارهای معمولش بپردازد. از آن به بعد، او خود متوجه میشود كه آرام و بیسر و صدا بازی كند و مزاحم شما نشود.
۱۰- در زمان مناسب داوری كنید:
هنگامی كه كودكان بازی میكنند، آنقدر غرق در بازی میشوند كه متوجه سر و صدای خود نیستند. اگر چند نفر از آنها در یك اتاق مشغول بازی باشند، كنترل آنها كاری دشوار است. در این شرایط بهترین كاری كه میتوانید انجام دهید این است كه پیش از آنكه از كوره در بروید، به آنها تذكر دهید كه مواظب رفتارشان باشند و آرام بازی كنند. اگر باز هم به صحبتهای شما توجهی نكردند، اسباببازیهای مورد علاقهشان را از اتاق خارج كنید، بچهها را از هم جدا كنید و آنها را به كار دیگری تشویق كنید و یا اینكه میتوانید چند دقیقه از وقت خود را بگذارید و برایشان كتاب داستانی بخوانید. با این عمل شما به طور ناخودآگاه روی رفتار آنها تاثیر میگذارید و آنها را آرام میكنید.
حتما مشاهده كردهاید وقتی كودكان مشغول بازی با یكدیگر هستند، ناگهان سر و صدایشان بلند میشود و با هم دعوا میكنند. هنگامی كه پیش شما میآیند و شروع به شكایت میكنند، بهترین موقعی است كه میتوانید چند دقیقهای آنها را از یكدیگر جدا كنید و هر كدام از آنها را در جایی دور از هم بنشانید تا كمی آرام شوند و در مورد كارشان فكر كنند. در این صورت آنها به تدریج یاد میگیرند قدر هم را بدانند و حقوق یكدیگر را رعایت كنند.
این روش تربیتی به هیچ عنوان تنبیه نیست:
فرستادن كودك به اتاق و یا او را روی صندلی نشاندن به هیچ عنوان تنبیه نیست. این عمل جلوی رفتار بد كودك را میگیرد. او باید از همان ابتدا متوجه شود كه نمیتواند هر گونه رفتار بدی را از خود نشان دهد. روزی كودك دو سالهام سر میز شام اذیت میكرد و همه خانواده را به ستوه آورده بود. وقتی او را به مدت دو دقیقه روی صندلی پیانو نزدیك میز شام نشاندم، باعث شد كه جلوی رفتار بد او گرفته شود. از آن زمان به بعد، هر موقع اذیت میكرد، به او میگفتم، صندلی پیانو، و این خود یادآوری بود برای آنكه رفتار بد خود را تكرار نكند. كودكان بین دو تا سه سال كاملا به این نوع روش تربیتی عادت میكنند. یك روز “استافن”، “لورن” دو ساله را هل داد و او به زمین افتاد. بعد “لورن” پیش من آمد و گفت: “بابا، استافن مرا هل داد، پس باید شش دقیقه به اتاقش برود. “بنابراین كودكان خیلی سریع به این طرز برخورد عادت میكنند و به تدریج رفتار بد آنها كاهش مییابد.
این روش تربیتی نه تنها برای كودكان اهمیت دارد و جلوی بدرفتاری آنان را میگیرد، بلكه برای والدین نیز بسیار مهم است. در مدت زمانی كه كودك در اتاقش است، پدر و مادر میتوانند در مورد عملكرد خود فكر كنند، آرامش خود را حفظ كرده و حتی این عمل جلوی تنبیه بدنی كودك را نیز میگیرد. بنابراین هیچگاه سریع قضاوت نكنید. كمی به خود وقت دهید و بعد تصمیمگیری كنید.
مهتاب علیمرادی
مجله موفقیت – شماره ۱۵۳ – آبانماه ۸۷
آوای موفقیت با مهتاب علیمرادی
روانشناس و مشاوره خانواده و پیشرفت فردی
مدیر مسئول و نویسنده خودسازی
۶۶۴۱۹۰۶۱(۰۲۱)
